Stres, hepimizin hayatını olumsuz etkileyen bir faktör. Önemli bir toplantıya girmeden önce, ertesi gün teslim edilmesi gereken bir rapor üzerinde çalışırken ya da önemli biriyle görüşmeye giderken insanlar strese girdiklerini söyler. Duygusal olarak zorlanılan anlar, çevredeki insanlarla iletişim kurarken yaşanılan olumsuzluklar ya da başarısız olduğunun hissedildiği anlar insanları strese sokabiliyor. Genelde yetişkin insanlar, çocukların bir stres kaynağı ile karşılaşma ya da bunun farkında olma olasılığının olmadığını düşünme eğiliminde. Ancak şu kabul edilmeli ki, çocuklar da strese maruz kalabilir ve bunu fark etmeleri biz yetişkinlere göre çok daha zor olabilir.
Çocuklarda strese yol açan nedenler yetişkinlere göre elbette farklı. Bebeklik, çocukluk ve ergenlik gibi farklı gelişim dönemlerinde stres kaynakları da yine farklılık gösteriyor. Örneğin sürekli oyuncak ayısı ile uyumaktan hoşlanan bir çocuk oyuncak ayısını kaybettiği zaman strese girebilir. Okul çağına gelen ve anaokuluna başlayacak olan bir çocuk, annesinden ayrılacağı için; 15 yaşındaki bir ergen ise sosyal çevrede kabul görmediği için strese girebilir.
Çocuklar kendileri, aileleri, akranları, okul ve sosyal çevreleri ile ilişkileri sonucu bazı problemler yaşarlar. Bu problemlerin bir kısmı önemsiz ve çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin olağan bir durumu iken bazıları da çocuklar için ciddi sorunlara yol açacak türde bir stres kaynağı olabilir. Örneğin anaokuluna giden bir çocuğun, okulda arkadaşları ile bir oyuncağı paylaşamaması sonucu küsmesi çoğu zaman büyük bir stres kaynağına dönüşmez. Ancak bir çocuğun akran zorbalığına maruz kalması müdahale gerektiren ciddi bir problem olabilir. Çocuklarda strese yol açan etkenleri şu şekilde sıralanabilir:
Çocukların yaşamlarının büyük bir kısmını geçirdikleri yerler okul ortamları. Günümüzde eğitim faaliyetleri bir yarış pistine dönüşmüş durumda. Özellikle sınav stresi okul çağındaki çocuklarda çok sık görülüyor. Başarısızlık, kendi başına bir stres kaynağı olabileceği gibi çeşitli streslerin bir sonucu da olabiliyor. Okul yaşamında stresin oluşmaması ya da var olan stresin azaltılması için gerekli önlemlerin alınması şart. Bunun için veliler, öğretmenler ve okul yönetiminin birlikte hareket etmesi gerekir. Stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini arttırmak için yapılan müdahaleye “stres yönetimi” denir. Stresle baş edebilmenin yolu, stresi kontrol altına almaktan ve onu iyi bir şekilde yönetebilmekten geçer.
Stresle başa çıkmanın en önemli adımlardan biri, stresi neyin başlattığını belirleyebilmektir. Bunun için çocukların davranışlarını çok iyi gözlemlememiz gerekir. Stres tepkisini ateşleyen durumu belirledikten sonra bunları değiştirmek, müdahale etmek ya da değiştirilemeyen durumları kabullenmek ve bu durumlara adapte olmak kolaylaşır.
Stres kaynağı tespit edildikten sonra nasıl müdahale edileceği belirlenmeli. Örneğin matematik dersini sevmediği için başarısız olan ve başarısız olduğu için strese giren bir çocuğa matematik dersini sevdirme yönünde bir faaliyet yürütülebilir. Kolaydan başlayarak zora doğru kademeli olarak hazırlanan testler ve alıştırmalar sayesinde çocuğun tatmin duygusu geliştirilebilir. Arkadaşları tarafından uyumsuz bulunan ve dışlanan bir öğrenciye, arkadaşları ile birlikte paylaşacağı görevler verilerek birlikte başarma duygusu geliştirilebilir. Yoğun ders çalışma temposu nedeniyle strese giren bir çocuk için ders programı; mola ihtiyaçları, odaklanma süreleri de hesaba katılarak yeniden düzenlenebilir.
Stres yönetiminde çocuklarla, ebeveynler ve öğretmenler arasındaki iletişim çok önemli. Çocuklar rol model alarak öğrenir. Dolayısıyla etrafında yaşadığı stresle baş edemeyen bir yetişkin gördüğünde, çocuklar bu yetişkinin davranışlarını taklit edebilirler. Çocuğa rol model olunmalı ve problemler birlikte çözülmeli.
Stres yönetiminde aile içi dayanışma ve okul-aile işbirliği çok önemli bir yere sahip. Çocuklar ailelerinden destek görmezlerse umutsuzluğa kapılabilirler. Okul ortamlarında stres söz konusu olduğunda okul-aile iş birliği stres yönetimini kolaylaştırır. Evde ailesinden, okulda öğretmenlerinden destek gören bir öğrenci stresle daha iyi başa çıkar. Ayrıca okul yönetiminin stres yönetimi konusunda gerek öğretmenlere gerek velilerle toplantılar yapması faydalı olabilir.