İyot başlıca toprakta bulunur. Yağmurla ırmaklara ve okyanuslara taşınır. Okyanuslardan buharlaşarak tekrar yağmur halinde topraklara geri döner. (1) İyot, genellikle deniz ürünlerinde bulunan mineral türlerinden biri. Denizlerde ve okyanuslarda yoğun halde bulunan iyot, vücut dengesi için önemli minerallerin başında yer alıyor. Vücudumuz, iyot mineralini kendisi üretemez. Bu nedenle dışarıdan aldığı besinlerle iyot ihtiyacını karşılamaya çalışır. İyot ihtiyacı yeterli düzeyde karşılanamadığında özellikle tiroit hormonunun sentezlenme süreci sekteye uğrar. Bireyin günlük iyot ihtiyaçları karşılanamadığı zaman, birçok gelişimsel ve fonksiyonel hastalık ortaya çıkabilir. Bu hastalıkların en az problem yaratanı guatr olsa bile, endemik bölgelerde en sık görülen endokrin hastalıktır. (2)
İyot eksikliğinden kaynaklanan rahatsızlıkların önüne geçebilmek için içeriğinde yeteri kadar iyot barındıran gıdaları tercih etmek faydalı olabilir. Bu anlamda deniz ürünlerinden ton balığı, marina balığı, karides, deniz yosunu; diğer gıdalar arasından ise peynir, inek sütü ve yumurta tercih edilebilir. Ayrıca sofralarımızdan eksik olmayan tuzun da iyotlusunu tercih etmek bu konuda önemli noktalardan biri.
Yüzde ve boyunda şişkinlik: Soluk borusunun etrafında sentezlenen tiroit hormonu, iyot mineralinin yetersiz olması nedeniyle görevini tam anlamıyla yerine getiremez. Bu durumda, özellikle boyun ve yüz çevresinde görünür şekilde bir şişkinliğin oluşmasına sebep olur.
Cilt kuruluğu: Cilt kuruluğu, nem eksikliği, yanlış krem kullanımı gibi çoğu zaman farklı nedenlere bağlı olarak karşılaşılan sorunlardan biri. İyotun yetersiz olduğu durumlarda ciltte daha sert ve kalın bir deri tabakası oluşabiliyor. Bu eksiklik ciltte kuruluğa neden olduğu gibi kalınlaşmaya da sebep olabiliyor.
Kabızlık: Özellikle sağlıklı gıdalar tüketilmediğinde ve vücuda yeteri kadar sıvı alınmadığında karşılaşılan kabızlığın bir diğer nedeni iyot eksikliği.
Regl sancılarında artış: İyot eksikliği, regl dönemlerinde normalin üstünde ağrı yaşamanıza neden olabilir. Daha önceki regl dönemlerinize göre ağrılarınızda artış olduğunu düşünüyorsanız iyot eksikliği yaşıyor olabilirsiniz.
Kilo artışı: Çok fazla kilo aldıysanız ve çabalarınıza rağmen kilo veremiyorsanız, tiroit hormonlarınız beklenildiği gibi sentezlenmiyor olabilir.
Yorgunluk: Yorgunluk, özellikle B12 vitamini ve demir minerali eksikliğinin çok yaygın belirtileri arasında yer alır. Bunun yanında iyot minerali eksikliği de yorgunluk hissinin oluşmasına sebep olabilir.
Saç dökülmesi: Yoğun stres ve çinko eksikliği sonucunda karşılaşılan saç dökülmesinin temel sebeplerinden biri, iyot eksikliğidir.
Depresyon: Çoğunlukla çevresel koşulların depresyona sebebiyet verdiği genel yargılar arasında yer alır. Oysa biyolojik ihtiyaçların yeterince karşılanamaması, depresyon oluşumunda çevresel koşullar kadar etkili olabilir.
Mide ve sindirim rahatsızlıkları: Mide asidi büyük oranda tuz içerir ve iyot eksikliği, midedeki asit üretimini de olumsuz etkiler. Mide asidi bildiğiniz gibi besinlerin sindirimi ve emilimi için son derece önemli. Bu nedenle yeterli miktarda mide asidinin olmaması bir süre sonra mide kramplarına ve sindirim problemlerine neden olabilir.
Ağız kuruluğu ve gözlerde yaşanan sorunlar: Tükürük bezinde ve gözyaşı üretimini sağlayan bezde iyot bulunur. İyot eksikliği durumunda ise kişi ağız ve göz kuruluğu yaşayabilir.
Konsantrasyon problemleri: İyot eksikliği, özellikle çocukluk döneminde beyin hasarlarına neden olabilir. Bu hasarlar ileriki dönemlerde ise özellikle dikkat eksikliği ve konsantrasyon sorunlarına sebep verebilir. Uzmanlar bu noktada iyot eksikliğini “önlenebilir zihinsel sorunların ana nedeni” olarak tanımlıyor.
Terleme zorluğu: Vücutta bulunan iyotların neredeyse yüzde yirmisinin depolandığı yer deriler. Bu nedenle özellikle ter bezleri iyot bakımından oldukça zengin. Ter bezlerinde karşılaşılan iyot eksikliği ise terlemenin zorlaşmasına neden olabilir.
Üşüme ve titreme: Pek çok sorun nedeniyle üşüme ve titreme yaşanılabilir. Bu sorunlardan biri de iyot eksikliği.
Bilinç bulanıklığı ve unutkanlık: Bilinç bulanıklığı ya da unutkanlık gibi bir sorun yaşıyorsanız başka faktörlerin yanında iyot eksikliği de yaşıyor olabilirsiniz.
Kasların güçsüzleşmesi: İyot eksikliğinin belirtilerinden biri de kaslarınızın güçsüzleşmesi. Bazen “elimi kaldıracak halim yok” modunda olduğunuzu hissedebilirsiniz. Yaşadığınız bu durumun tahmini olarak nedenini bilmiyorsanız, iyot eksikliği yaşıyor olmanız muhtemel.
Kalp hızında yavaşlama ve bayılma: Çoğu zaman iyot eksikliği ilk akla gelen nedenler arasında yer almaz. Buna rağmen bayılma ya da kalp hızında yavaşlama iyot eksikliğinin bir göstergesi olabilir.
REFERANSLAR
1. Delange F. Adaptation to iodine deficiency 1992; 3 : 170-175. during growth. Pediatr Adolesc Endocrinol 15. Karatoy M. Kurtoğlu S, Balka~lı S ve ark. 1985; 14 : 295-326.
2. 1-7 HAZİRAN-İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI HAFTASI (2017): http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/duyurular/halkayonelik/iyotyetersizligi2017.pdf