Kadınlar hamilelik döneminde hormonal ve fiziksel anlamda birçok değişiklik yaşıyor. Bununla birlikte anne adayının hem kendisinin hem de bebeğinin sağlığı için çeşitli vitamin ve minerallere olan gereksinimi artıyor. Bebeğin gelişimi için gereken besin maddelerinin annenin vücudundan karşılanması da bu artışta etkili oluyor. Bu nedenle hamilelerin bu süreç boyunca gerekli vitamin ve mineralleri almaya dikkat etmesi gerekiyor. İhtiyaç duyulan vitaminler, beslenme yoluyla vücuda alınabileceği gibi çeşitli takviyeler aracılığıyla da karşılanabiliyor. Ancak bu noktada hamilelik süresince düzenli olarak doktor kontrollerine gidilmesi ve sadece doktorların tavsiye ettiği vitamin-mineral takviyelerinin kullanılması gerekiyor.
Hamilelik sürecinde alınan tüm besinler önemli olsa da aşağıdaki vitamin ve mineraller, bebeğin sağlıklı gelişmesi ve büyümesinde çok etkili bir rol oynuyor.
Bu yazımızda hamilelik süresince tüketilmesi gereken bu vitamin ve minerallerin hamilelik açısından önemini ve hangi besin kaynaklarından alınabileceğini ele aldık.
DNA sentezi için oldukça gerekli olan folik asit, hücre bölünmesinde önemli rol oynuyor. Bu nedenle folik asit eksikliği hücrelerin yeterli düzeyde bölünememesine yol açıyor.(1) Ayrıca folik asitin fetüs ve sinir sisteminin gelişiminde de önemli bir rolü bulunuyor. Hamilelikte yaşanan folik asit eksikliği, “spina bfida” yani “ayrık omurga hastalığı” gibi çeşitli doğumsal anomalilere neden olabiliyor. Özellikle yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunan folik asit; ayrıca lahana, portakal, brokoli ve tam tahıllar gibi besinlerde de yüksek oranda bulunuyor.
Kırmızı kan hücrelerinde yer alan ve vücut dokularına oksijen gitmesini sağlayan moleküller, hemoglobin olarak adlandırılıyor. Hamilelik döneminde besinler yoluyla alınan demir yetersiz kaldığında ise anne vücudu yeterli miktarda hemoglobin üretemiyor. Bu durum, kan dolaşım sistemi gelişen bebeği ve günden güne kan ihtiyacı artan anneyi olumsuz etkileyebiliyor. Bu nedenle hamilelikte yeteri kadar demir almak oldukça önemli. Yağsız et, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler ve kuruyemişler demir yönünden zengin besinler arasında yer alıyor.
Güçlü kemikler ve dişler için gerekli olan kalsiyum, anne karnındaki bebek için son derece önemli. Hamilelik boyunca bebeğin kalsiyum ihtiyacı anneden karşılanıyor. Bu nedenle hem annenin hem de bebeğin sağlığı için kalsiyum alımına dikkat edilmesi gerekiyor. Hamilelikte her gün alınması gereken kalsiyum miktarı 1000 miligram. Süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler, tofu, brokoli ve keten tohumu gibi besinler aracılığıyla kalsiyum ihtiyacı karşılanabiliyor. Ayrıca doktor kontrolünde çeşitli takviyeler de kullanılabiliyor.
Aynı zamanda bir antioksidan olan C vitamini; bağ ve vasküler dokunun gelişmesinde, yaraların iyileşmesinde, kolajen sentezinde ve aneminin önlenmesinde ciddi roller oynuyor. Ayrıca anne karnındaki bebeğin büyümesi, güçlü kemik ve dişlere sahip olması için de C vitamini gerekiyor. Bu nedenle hamilelikte yeterli düzeyde C vitaminin alınması büyük önem taşıyor. Portakal, kırmızıbiber, yeşilbiber, çilek, kuş üzümü, brokoli, Brüksel lahanası ve patates C vitamini açısından zengin gıdaların başında geliyor.
Vücudun kalsiyumu emmesini sağlayan D vitamini; ayrıca sinirlerin, kasların ve bağışıklık sisteminin çalışmasına yardımcı oluyor. Gebelikte ise immün toleransa yani bağışıklık sisteminin bir antijene zarar vermediği genel sürece katkı sağlıyor ve fetüsün atılmasını engelliyor. Ayrıca bebeğin kemiklerinin ve dişlerinin büyümesine katkı sağlıyor. Yumurta, kırmızı et ve yağlı balıklar (somon, uskumru, ringa balığı ve sardalye) gibi besinlerde D vitamini bolca bulunuyor. (2)
Büyüme ve gelişmeye yardımcı olan bir tür yağ olan DHA ya da Dokosaheksaenoik asit, Omega-3 yağ asidi olarak da adlandırılıyor. Hamilelik süresince bebeğin beyin ve göz gelişimleri için yeterli düzeyde DHA alınması gerekiyor. Ringa balığı, somon, alabalık, hamsi, yayın balığı ve karides DHA açısından zengin besinlerin başında geliyor.
Tiroit hormonu için gerekli bir mineral olan iyot, aynı zamanda vücudun gıdalardan elde ettiği enerjiyi kullanmasına ve depolamasına da yardımcı oluyor. Hamilelikte bebeğin sinir sisteminin gelişmesi için gerekli miktarda iyot alınması gerekiyor. Süt, peynir, yoğurt ve iyotlu tuz tüketimiyle iyot minerali gereksinimi karşılanabiliyor. Bunun yanında doktor kontrolünde iyot için takviyeler alınabiliyor. (3)
KAYNAKLAR
1. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics:Nutrition and Lifestyle for a Healthy Pregnancy Outcome. Journal of The Academy of Nutrition And Dietetics. 2014;114:1099-1103.
2. Barger MK. Maternal Nutrition and Perinatal Outcomes. Journal of Midwifery & Women’s Health. 2010;55:502-511.
3. Donnay S, Arena J, Lucas A, Velasco I, Ares S. Iodine supplementation during pregnancy and lactation. Position statement of the Working Group on Disorders Related to Iodine Deficiency and Thyroid Dysfunction of the Spanish Society of Endocrinology and Nutrition. Endocrinol Nutr. 2014;61:27-34.