Beslenme referans değerleri (BRD’ler), ortalama gereksinimi, popülasyon referans alımını, yeterli alımı ve makro besinler için referans alım aralığını içeren bir dizi besin referans değeri için bir şemsiye terimdir. Bu değerler, profesyonellere, sağlıklı bir birey veya insan grubunda sağlığı korumak için gereken besin miktarı konusunda rehberlik eder. BRD’ler ayrıca, uzun bir süre boyunca güvenle tüketilebilecek bir besin maddesinin maksimum miktarı olan tolere edilebilir üst alım seviyesini içerir.
Genel olarak yaşa ve cinsiyete göre değişen besin referans değerleri şunları içerir:
Takviye gıdalar BRD’lere göre hazırlanmaktadır. Gıda takviyelerinin ardında yatan fikir, diyet yoluyla yeterli miktarlarda tüketilmeyen besinlerin tedarik edilmesidir. Gıda takviyeleri, hap, tablet, kapsül, sıvı, vb. formunda sağlanan vitaminler, mineraller, aminoasitler, yağ asitleri ve diğer maddeler olabilmektedir. Beslenme referans değerlerinin kullanıldığı bir diğer amaç ise gıda etiketlerinin doğru ve tüketiciler tarafından anlaşılabilir olmasını sağlamaktır. Bu amaca uygun olarak tüm gıda takviyelerinde ambalaj üzerinde beslenme referans değerlerini içeren bilgileri vermek gerekmektedir.
Tüketiciler, beslenme referans değerleri yoluyla ilgili makro/mikro besin öğesinin gereksinim düzeylerinin ne kadarını karşıladığı konusunda fikir sahibi olurlar. Beslenme referans değerleri genellikle enerji gereksinimi 2000 kalori olan bir varsayım üzerinden verilir. Enerji gereksiniminin yaş, cinsiyet ve çeşitli sağlık koşullarına bağlı olarak değiştiğini unutmamak önemlidir.
Dengeli bir diyet, sağlığı ve refahı korumak için yeterli miktarda çeşitli besin sağlayan bir diyettir. Protein, karbonhidrat, yağ, vitaminler, mineraller ve su tüm besinlerdir. Her besinin insan vücudunda belirli bir işlevi vardır. Bir bireyin sağlığını korumak için ihtiyaç duyulan her bir besin maddesi miktarına “besin gereksinimi” denir. Besin gereksinimleri yaşa ve cinsiyete göre değişir. Fiziksel aktivite düzeyi, fizyolojik durum (hamilelik gibi), beslenme alışkanlıkları ve genetik arka planda önemli faktörlerdir.
Avrupa ülkelerinde, 19. yüzyılın ikinci yarısında, çeşitli ekonomik, tarımsal ve politik faktörler, gıda arzını tehdit eden ve nüfustaki ölüm ve hastalık oranlarını artıran bir yoksunluk ve kriz dönemi yaratmıştır. Birleşik Krallık Özel Konseyi, daha az varlıklı nüfus arasında açlığı ve yetersiz beslenmeyi önlemek için ne kadar yiyeceğe ihtiyaç olduğunu belirlemek istemiş ve bir yanıt olarak ilk beslenme referans değeri 1862’de önerilmiştir.
Türkiye’de “Takviye edici gıdaların ithalatı, üretimi, işlenmesi ve piyasaya arzına ilişkin yönetmelik” kapsamında, “Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği” ile “Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği” hükümlerine uyulması gerekmektedir.
Türkiye’de mevzuatta limitleri belli olan (vitamin ve mineraller) bileşenler için en az beslenme referans değerinin (BRD) %15’ini karşılamak ve günlük kullanım limitlerini geçmemek şartı ile etikette günlük alım dozu aralık olarak verilebilir (ör., günlük alım dozu: 2-4 tablet).
“Vitamin ve mineral içeren takviye edici gıdalarda; üretici tarafından tüketilmesi tavsiye edilen ürünün günlük porsiyonundaki her bir besin öğesinin etikette belirtilen miktarı, 11 yaş ve üzeri bireyler için 29/12/2011 tarihli ve 28157 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliğinde yer alan BRD’nin minimum %15’i olur. 4-10 yaş grubu çocuklar için ise bu değerin yarısı alınır.”
Mevzuatta limitleri belli olmayan bileşenler için, etikette günlük alım dozu net miktar olarak belirtilmelidir. Bu kapsamda, “Yetişkinler için, tercihen yemek zamanı, günde bir kapsül” gibi ifadelerle kullanım bilgisi verilebilir.
Referanslar:
1.European Food Safety Authority. Dietary reference values. Erişim adresi: (https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/dietary-reference-values#:~:text=Dietary%20reference%20values%20(DRVs)%20is,range%20for%20macronutrients%20(RI).)
2.National Institutes of Health. Nutrient Recommendations: Dietary Reference Intakes (DRI). Erişim adresi: (https://ods.od.nih.gov/HealthInformation/Dietary_Reference_Intakes.aspx)
3.Roman-Viñas B et al. Nutritional Adequacy Assessment. In Encyclopedia of Food Security and Sustainability. 2019:236–242
4.https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18729&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 Erişim tarihi: 03.07.2022.