Birleşmiş Milletler tarafından her yıl 19 Kasım’da düzenlenen Dünya Tuvalet Günü, aslında bir eylem çağrısı. Tuvalete erişimi olmayan insanlarla ilgili dünya çapında bir farkındalık yaratmayı amaçlayan bu hareket, Birleşmiş Milletler Su Komitesi tarafından organize ediliyor. Her yıl farklı temalar üzerinden seçilen sloganlar ise hareketin temelini oluşturuyor. Gezegenimizin için önem taşıyan bir soruna acilen çözüm bulmayı hedefleyen Dünya Tuvalet Günü ve önemi hakkında ilginizi çekebilecek bilgileri bu yazıda derledik.
Yapılan araştırmalara göre her iki dakikada bir çocuk, temizlik eksikliği ve kirli sular nedeniyle hayatını kaybediyor. İshal kaynaklı çocuk ölümlerinin büyük çoğunluğu ise suyun olmadığı, el yıkama gibi hijyen koşullarının var olmadığı bölgelerde yaşanıyor. Dünya çapında yaklaşık 4.2 milyar insan, standart temizlik koşullarına sahip olmadan yaşıyor. Bugün bile dünya çapında 673 milyon insan gerekli tuvalet tesisatına erişemiyor. Var olan çoğu tuvalet ve kanalizasyon sistemi de ihtiyacı karşılamıyor ve ne yazık ki temiz su kaynaklarını kirletiyor.
Sanitasyon, tuvalet hijyeni için gerekli koşulların sağlanmasını ve korunmasını ifade ediyor. İnsan sağlığının korunması için gereken bu koşullar dünyanın her yerinde eşit değil. Bu eşitsizlik sağlıktan cinsiyet ayrımcılığına kadar toplumları birçok noktada derinden etkiliyor. Açık alanda tuvalete gitmeye mecbur kalan insanlar arasında yetersiz hijyenik koşullar nedeniyle hastalıklar çok daha hızlı yayılıyor. Açık alan kullanımı ve yetersiz mahremiyet, kadınlar ve kız çocukları için çok daha ciddi tehlikelere sebep oluyor.
İnsani tuvalet ihtiyacının küresel çözüme gereksinim duyduğunu fark eden sosyal girişimci Jack Sim, 2001 yılında Dünya Tuvalet Örgütü’nü kurdu. Böylelikle, Birleşmiş Milletler kurumlarını ve konunun paydaşlarını örgütleyerek medyadan yaralanabilmeleri için küresel bir ağ ve hizmet platformu geliştirmiş oldu. Birleşmiş Milletler tarafından 2013 yılında resmen ilan edilen Dünya Tuvalet Günü ile küresel bir çaba hayata geçmiş oldu.
2012 yılından bu yana Dünya Tuvalet Günü için her yıla özel bir tema ve buna bağlı olarak sosyal medya sloganları seçiliyor. 2012 yılında “Umursuyorum, ya sen?” ile başlayan ve her yıl yenilenen sloganlar 2019 yılında “Geride kimseyi bırakmıyoruz” ile devam etti. 2020 yılının teması ise “Sürdürülebilir Sanitasyon ve İklim Değişikliği” oldu. Farkındalık yaratmak için Dünya Tuvalet Günü’ne özel çeşitli aktiviteler düzenliyor. Geçtiğimiz yıllarda Almanya, Senegal ve Singapur’da gerçekleşen “Acil Koşu” bunlara sadece bir örnek.
Birleşmiş Milletler, “2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri”nin bir parçası olarak dünyadaki herkes için su ve sürdürülebilir sanitasyon yönetimini sağlamayı umuyor. Küresel çapta yürütülen ısrarlı çalışmalar yavaş da olsa etkisini gösteriyor. Bu bilinçlendirme çabaları özellikle Hindistan’da önemli değişikliklerin yaşanmasına neden oldu. Hala evlerinde tuvalet tesisatı bulunmayan kırsal bölgelere Hindistan hükümeti tarafından umumi tuvaletler inşa edildi.
2012 yılında Microsoft’un kurusu Bill Gates, Bill & Melinda Gates vakfı aracılığıyla geleceğin tuvaletleri yarışması başlattı. Bill & Melinda Gates Vakfı, yarışmaya katılanlara tasarımlarının su, kanalizasyon ya da elektrik şebekesine ihtiyaç duymama şartı getirmişti. Kısa bir süre sonra Bill Gates bu özellikleri taşıyan yeni nesil tuvaleti ile dünyanın karşısına çıkmıştı.
Birleşmiş Milletler verilerine göre küresel olarak üretilen atık suyun neredeyse %80’i arıtılmadan ekosisteme geri dönüyor. En kötü senaryoya göre 2050 yılında 5,7 milyara yakın insan, su kıtlığı çekecek. Bu öngörü eşi benzeri görülmemiş bir su rekabeti riskine de işaret ediyor. Hızla artan iklim değişikliğinin de temiz su kaynaklarına ulaşımı güçleştireceği öngörülüyor. Birleşmiş Milletler bu noktada tuvaletlerin önemini bir kez daha vurguluyor. İnsan atıklarını güvenli, erişebilir ve onurlu bir ortamda toplayan tuvaletlerin hak ve gereklilik olduğunu savunuyor. Bir sonraki aşama ise söz konusu atıkların doğaya zarar vermeden yok edilmesi ya da geri dönüştürülmesi yönünde.