Sirkadiyen Ritim Nedir?
Sirkadiyen saat olarak adlandırılan iç saatiniz yaklaşık 24 saatte bir döngü yapar. Bu tekrar eden 24 saatlik döngülere sirkadiyen ritim denir.
Vücudunuz, uyku-uyanıklık döngünüzü, dışarıda havanın ne zaman aydınlık veya karanlık olduğu, ne zaman yemek yediğiniz ve fiziksel olarak ne zaman aktif olduğunuz gibi çevreden gelen ipuçlarına göre ayarlamaya çalışır. Uyku-uyanıklık döngünüz çevrenizle senkronize olmadığında, uyumakta zorluk çekebilirsiniz ve uyku kaliteniz düşük olabilir. Uyku-uyanıklık döngünüzün günlük aktivitelerinize engel olacak şekilde kesintiye uğraması, sirkadiyen ritim bozukluğunuz olduğu anlamına gelebilir. Sirkadiyen ritim bozukluklarına yönelik tedaviler, uyku-uyanıklık ritminizi çevrenizle uyum sağlayacak şekilde sıfırlamayı amaçlar. Tedavi planınız, sirkadiyen ritim bozukluğunuzun tipine ve ciddiyetine bağlı olacaktır.
Sirkadiyen Ritim Bozukluğu Belirtileri
Sirkadiyen ritimleri etkileyen yaşam tarzı, jeolojik olaylar ve biyolojik moleküllerden oluşan çeşitli faktörler vardır. Bu faktör değişiklikleri sirkadiyen ritmin bozulmasına yol açarak depresyon gibi ruhsal hastalıkların ve kanser, kalp-damar hastalıkları ve diyabet gibi fizyolojik sorunların görülme sıklığının artmasına neden olur.
Belirsiz uyku-uyanma süreleri ile sirkadiyen ritmin bozulması arasında doğrudan bir ilişki olduğundan, düzensiz programlara sahip olmak kronik hastalık insidansını artırabilir. Gelişmekte olan ülkelerde ise insanlar, günlük programlarını belirlemeye özen göstermemektedir ve kronik hastalık görülme riski daha fazladır. Dolayısıyla en önemli faktör, diğer faktörleri de etkileyen yaşam tarzıdır. Bu nedenle, yaşam tarzımızı olumlu ve sağlıklı bir şekilde değiştirmeye odaklanmalıyız.
Uyku alışkanlıklarınızı iyileştirmek için sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri yaparak sirkadiyen ritim bozukluklarını önleyecek adımlar atabilirsiniz.
Sağlıklı Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Özellikle vardiyalı çalışıyorsanız veya gündüz/gecenin düzensiz saatlerinde uyuyorsanız, düzenli bir yemek programı oluşturun.
- Düzenli bir yatma zamanı rutini oluşturun.
- Serin ve sessiz bir yerde uyuyun.
- Stresi sınırlayan rahatlatıcı bir yatma zamanı rutini belirleyin.
- Gündüz şekerlemelerinden kaçının.
- Düzenli fiziksel aktivite yapın.
- Uykuya dalmayı zorlaştırabileceğinden, yatma saatine yakın egzersiz yapmaktan kaçının.
- Kafeini, alkolü, nikotini ve bazı ilaçları özellikle yatmadan önce sınırlayın.
- Gündüzleri fazla miktarda güneş ışığı almaya çalışın.
- Geceleri TV ekranlarından ve/veya elektronik cihazlardan gelen yapay ışığa maruziyetinizi sınırlandırın.
- Yatmadan önce bir süre loş aydınlatma da sirkadiyen ritmin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
- Bazı sirkadiyen ritim bozukluklarının tedavisinde ışık terapisi de önerilmektedir.
Referanslar
- National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI). CIRCADIAN RHYTHM DISORDERS. What Are Circadian Rhythm Disorders? Erişim Adresi: https://www.nhlbi.nih.gov/health/circadian-rhythm-disorders. Erişim Tarihi: 09.05.2023.
- National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI). CIRCADIAN RHYTHM DISORDERS. Treatment. Erişim Adresi: https://www.nhlbi.nih.gov/health/circadian-rhythm-disorders/treatment. Erişim Tarihi: 09.05.2023.
- Farhud D, & Aryan Z. Circadian Rhythm, Lifestyle and Health: A Narrative Review. Iranian journal of public health, 2018;47(8), 1068–1076.
09.05.2023
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.